Dit is een samenvatting van losse artikelen die in de loop van 2010 over de ooievaars verschenen.

Het seizoen 2010 was een dramatisch jaar voor de ooievaars. Het voorjaar was koud en guur, en ook moesten de ooievaars het doen zonder de mensen die voortdurend met lekkere hapjes langskwamen. Het nest heeft dit jaar dan ook geen jongen voorgebracht.
Dit jaar kwam Mat Janssen met zijn ooievaarsplan.

Ooievaars teruggekeerd

Enkele dagen al melden trouwe lezers van hetVondelpark.net dat er nu twee ooievaars in het park zijn. Dan komt bij mij de vraag op of het overwinterende mannetje weer vreemd aan het gaan is met het vrouwtje uit Artis, of dat zijn partner is teruggekeerd van de lange reis uit het zuiden?

Met Mat Janssen, die zijn vrije tijd besteedt aan het bestuderen van de ooievaars, spreek ik af bij het nest. Ik kom als eerste aan en zie de beide ooievaars fourageren op het afgezette en pas gemaaide stukje Schapenweide rond het nest. Meteen zie ik dat dit niet het vrouwtje uit Artis kan zijn, want deze heeft een pootring.
Even later komt Mat en al meteen meent hij het paartje te herkennen. Voor mij is deze constatering niet genoeg, en ik weet hem te verleiden ooievaars-lokgeluiden te produceren. Verschrikt kijken de Vondelpark-bezoekers om als Mat daar staat te dansen, al rinkelend met zijn sleutels. Maar de anders zo stoïcijnse ooievaars kijken beiden meteen verheugd op in de richting van Mat. Het lijkt erop dat ze komen aanvliegen, maar kennelijk zien ze dat Mat deze keer geen voer bij zich heeft.

Nee, zegt Mat, "Eendagskuikens ga ik niet meer voeren. De ooievaars moeten dit jaar maar helemaal voor zichzelf zorgen". Mat heeft dit jaar grootse plannen voor de ooievaars. Om te beginnen voldoet het nest dat geplaatst is op initiatief van de Vrienden van het Vondelpark niet meer. Het is intussen bouwvallig en het nest is te klein. Mat gaat proberen geld bij elkaar te krijgen waarmee een professionele paal aangeschaft gaat worden. Volgens deskundigen van diverse ooievaarsstations in het gehele land, is er plaats voor een tweede paal die in de Koeweide geplaatst kan worden. In een brochure die Mat gaat publiceren bij de heropening van het Vondelpark op 28 februari, staan alle ideeën uitgewerkt. Ook plannen voor een webcam en een gps-volgsysteem worden er genoemd.

De ooievaars broeden

Op 24 maart liep Paul Koene met zijn camera door het park, en was getuige van de ooievaars die bezig waren met de voorbereidingen voor het nageslacht.
Inmiddels zijn de ooievaars aan het broeden. Hoeveel eieren er zijn is niet bekend. Naar verwachting zullen ze rond eind april uitkomen.

Intussen is Mat Janssen bezig met het opstellen van een plan rond de ooievaars. Zijn insteek is de ooievaars te betrekken in een educatief programma, net zoals dat op dit ogenblik met het Haakpad in de Koeweide gebeurt. Daartoe moet eerst de oude paal vervangen worden. Volgens Mat voldoet deze niet. Het staat op de verkeerde plaats en het is te klein. De nieuwe paal zou dan meteen voorzien kunnen worden met moderne meetapparatuur, zoals een webcam. "Schoolklassen die het broeden van de ooievaars willen volgen, kunnen dan direct het proces in de klas volgen", aldus Mat. Ook heeft hij plannen om met behulp van GPS-zenders de dieren te volgen tijdens hun trek.

In het Stadsdeel is men nog niet erg enthousiast over de plannen van Mat. Vooral niet over het idee ook nog enkele palen te plaatsen op de koeweide. "Het moet hier geen dierentuin worden", aldus een van de ambtenaren.
Mat laat zich hierdoor niet ontmoedigen. Hij gaat zijn plan uitbreiden; de vele omliggende palen in Amsterdam West wil hij ook betrekken om te pogen een grote ooievaarskolonie in dit gedeelte van de stad te stichten. Ook is hij op zoek naar sponsors.

Eieren uitgekomen

We kunnen het niet voor de volle 100% zekerheid zeggen, maar aan het gedrag van onze twee Vondelpark ooievaars te oordelen zijn de eieren ruim twee weken geleden uitgekomen. Tot nu toe hebben we echter nog geen jongen gezien. Het is mogelijk dat er de afgelopen paar dagen door het slechte weer iets fout is gelopen. Het moeten inmiddels al flink uit de kluiten gewassen beestjes zijn met een al zwart-wit verenpak.

De ooievaars hebben sinds ze bij ons in het Vondelpark verblijven erg goed gedaan. Ze brachten twee maal drie en het vorige landelijk slecht verlopen broedseizoen ook nog eens twee jongen groot. Net als in voorgaande jaren is de vrouwelijke aan het einde van het broedseizoen weer de jonge vogels gevolgd naar zuidelijker streken. De man heeft de winter opnieuw hier doorgebracht. Hij zwierf rond in de omgeving en was regelmatig in het park te zien. Al op 24 februari werd het vrouwtje opnieuw in het park gesignaleerd. Het jaar ervoor was dat pas op 13 maart.

Alles wijst er dus op dat we ook de komende zomer de vogels hun gezinsleven weer hebben opgepakt. Omdat we nog geen jonge dieren hebben gezien is het niet zeker dat alles goed verloopt. Hoe het er in een gezin met pas geboren ooievaars er aan toe gaat kunnen jullie zien op een webcam. Vanaf de eerste dagen dat de ooievaars in het Vondelpark vier jaar geleden aan het broeden gingen hebben de medewerkers van STORK en van het ooievaarsbuitenstation de Lokkerij de Werkgroep Medebeheer Vondelpark terzijde gestaan. Het is aan de adviezen van deze twee instellingen over de wijze waarop ooievaars verzorgd moeten worden te danken dat het ons gelukt is om de afgelopen drie jaar acht jonge ooievaars groot te brengen.

Hoe het de in het Vondelpark geboren ooievaars in hun verdere leven is vergaan zullen we echter nooit te weten komen. Doordat het veel te kleine en op een ongezonde plek geplaatste nest niet bereikbaar is voor het ringen van de jongen. Ondanks inspanningen van de brandweer bleek het nest onbereikbaar. Ook in de toekomst zal dit bij het huidige slechte nest het geval blijven. Bezien van uit natuurbeschermingsoogpunt is dit een ongewenste situatie.

Onze trouwe Vondelparkooievaars verdienen beter

Terwijl ik (Mat Janssen) nu aan het typen ben kijk ik en passant zijdelings af en toe op een andere monitor. Hierop staat het beeld van de webcam van STORK van het ooievaarsnest. Een oudervogel blijft trouw op het nest en gaat af en toe staan waarbij de druk bewegende levendige jongen te zien zijn. De andere komt telkens aanvliegen met voedsel waarbij de oudervogels luid gaan klepperen. Op de achtergrond is, heel rustgevend, het gefluit van zangvogels te horen. Wat zou het mooi zijn als Amsterdamse schoolkinderen tijdens 'ooievaarslessen' op school dagelijks zouden kunnen meebeleven hoe hun ooievaars uit het ei komen. Zien hoe ze groeien terwijl ze door de oudervogels worden verzorgd. Vlieglessen nemen om aan het einde van het einde van het broedseizoen naar het zuiden vliegen om een eigen leven te beginnen. In menig Amsterdams huishouden zou de computer aan te TV-gekoppeld dagelijks voor veel natuurlijk kijkplezier kunnen zorgen. Omdat we jullie voorlopig nog geen beelden van onze Vondelpark ooievaars kunnen laten zien daarom een foto genomen via de webcam en als bijlage een filmpje.

Eerste ideeën positief ontvangen

Omdat de ooievaars het in het Vondelpark zo goed doen is de Werkgroep Medebeheer Vondelpark een plan aan het ontwikkelen om het Amsterdamse ooievaarsgebeuren op een meer professionele wijze met hulp van deskundigenorganisaties beter aan te pakken. De insteek daarbij is om aan te sluiten bij het natuurlijke gedrag van de ooievaars als soort.

• De terugkeer van de jonge ooievaars na een verblijf in het zuiden naar de geboortestreek.
• Door het creëren van nestgelegenheid in geschikte gebieden in de meer groene regio rondom de stad zullen ooievaars zich daar dan vanzelf gaan vestigen.

Omdat de ooievaars het in het Vondelpark zo goed doen kunnen daar, liefst op natuurlijke plekken in bomen, enige nesten bij geplaatst worden. Conform de leefwijze van de soort ontstaat er dan een kleine kolonie van waaruit de ooievaars zich vanzelf gaan verspreiden elders in de Amsterdamse.

Van harte nodigen wij hen en alle Amsterdamse geïnteresseerde burgers -Vondelparkbezoekers -kinderen en scholen, leden van de Gemeenteraad en Stadsdeelraden uit om voor de verdere ontwikkeling van de plannen voor het ooievaarsproject met ons mee te denken.

• Binnenkort verzorgen wij een filmvoorstelling over ooievaars. Op het programma staan: de met verschillende internationale prijzen bekroonde Nederlandse film Ooievaars natuurlijk en de Duitse film van de ZDF over de TV-ooievaar Prinzesschen Mit Prinzesschen unterwegs.
• Iets verder in het broedseizoen organiseren we bij voldoende belangstelling een excursie naar het ooievaarsbuitenstation de Lokkerij. Hier krijgen we dan uitgebreid uitleg van onze vaste adviseurs die vanaf de eerste dagen bij het landelijke re-integratieproject betrokken waren, de heer en mevrouw Koopman. Gemeenteraadsleden en belangstellende Amsterdammers zullen daarbij op al hun vragen over ooievaars antwoord krijgen. Van de gelegenheid kan gebruik worden gemaakt om een tocht te maken door 'het plaatselijke ooievaarsland'.

Mat Janssen, ooievaarsdeskundige.

Nest is verlaten: eieren niet uitgekomen

Vlak na het verschijnen van het artikel van Mat Janssen constateerden wij dat het nest verlaten was.
Dat is uitermate vreemd want ooievaars zouden hun jongen nooit alleen laten. Daarna werden de ooievaars weer enkele keren op het nest gezien, maar dan wel steeds staand.

Ook vandaag is het nest de hele dag leeg gebleven. Het vermoeden is dus heel sterk dat het broedsel dit jaar mislukt is...

Ook de redacteur heeft aan zijn gevel een nestkast met camera hangen. Een nest met zeven jonge en vitale koolmezen zijn in de koude periode tussen 5 en 10 mei allemaal gestorven. De kast is inmiddels schoongemaakt, en de mezen hebben er alweer een inspectie gehouden. Er is nog tijd genoeg voor een tweede broedsel!

Laten we hopen dat ook de ooievaars het opnieuw zullen proberen.

Ooievaarsplan

Mat Janssen presenteert het ooievaarsplan:

Sinds 2007 broeden elke zomer twee ooievaars op de Schapenweide in het Vondelpark. Parkbezoekers beleven veel plezier aan het gezinsleven van de vogels. Tegen iedere verwachting in doen de dieren het goed in hun leefgebied, dat vooral uit gebouwen en asfaltwegen bestaat met hier en daar plukjes groen. Inmiddels zijn er acht jonge vogels uitgevlogen. Het afgelopen jaar is het broedsel mislukt. De oorzaak is waarschijnlijk het slechte weer aan het begin van het broedseizoen.

Het doel van het ooievaarsplan is de herintroductie van ooievaars in de regio. De Vondelpark ooievaars zijn daarbij de basis van waaruit de dieren zich verder verspreiden. Door het bijplaatsen van nesten en door bijvoeren kan een kleine kolonie worden gevormd. Het ooievaarsplan is een onderdeel van de activiteiten van de Werkgroep Medebeheer Vondelpark voor natuurontwikkeling en natuureducatie. Het ooievaarsnest maakt deel uit van het Haakpad. Dit natuurpad wordt door leden van de werkgroep tijdens natuurwerkdagen opgebouwd en onderhouden.

Webcam

Een webcam staat boven aan op het verlanglijstje. Tijdens de ooievaarslessen op school kunnen kinderen het gezinsgebeuren op het nest zien. Via internet is het mogelijk het wel en wee van hun ooievaars in real-time mee te beleven. De webcam kan ook gebruikt worden om het voedergedrag te onderzoeken.

Gezocht

We zoeken mensen die willen helpen met de uitwerking en realisatie van het ooievaarsplan. Je kunt al naar je interesse en tijdsinvestering op verschillende manieren deelnemen.

• het bijplaatsen van nesten in het Vondelpark en bijvoeren van de vogels.
• Fondsenwerving en overleg met gemeente en instellingen.
• Het aanleggen van een webcam.
• Het ontwikkelen van educatief materiaal.
• Publiciteit en contacten met media.
• Het schrijven van voorlichtingsmateriaal en nota's voor het project.
• Meewerken aan onderzoek door bijvoorbeeld registratie van het gedrag van de dieren.

Foto's gemaakt door Paul Koene en Wout Nooitgedagt.
Zie ook de fotogalerij